Zilzilani oldindan ko‘rsatadigan yashirin signal: yer osti suvlari

Zilzilani oldindan ko‘rsatadigan yashirin signal: yer osti suvlari Islandiyalik olimlar kuchli zilzilalardan bir necha oy oldin yer osti suvlarining tarkibi o‘zgarishini ko‘rsatdi. Ular shimoldagi bitta issiq quduqdan yillar davomida namuna olib bordi va zilziladan 4–6 oy avval izotoplar hamda tuzlar ko‘rsatkichlari tebranib qolishini payqadi. Orqaga qarab tekshiruvda ushbu usul 2020-yil iyunidagi M6,0 hodisasini “ushlab oldi”. Sezgirlik 20–32 foiz, yolg‘on ogohlantirishlar 1–3 foiz, signal paydo bo‘lgach, yaqin yarim yil ichida zilzila bo‘lish ehtimoli 62–85 foiz deb baholandi. Tadqiqotchilar ta’kidlaydi: bu aniq sana-soat beradigan fol emas, balki ehtimollik usuli. U uzoq muddatli muntazam kuzatuvni talab qiladi, chunki natija mahalliy geologiyaga bog‘liq. Shunga qaramay, bunday tarmoq o‘rta va qisqa muddatli seysmik baholashlarni foydali tarzda to‘ldirishi mumkin. Oddiy qilib aytganda. Qobiqdagi zo‘riqish oshganda, jinslardagi yoriqlar goh kengayadi, goh minerallar bilan “qoplanadi”. Suv shu yoriqlar bilan tegishganida tarkibi ozgina o‘zgaradi. Agar bunday o‘zgarishlarni statistik kuzatsak, ko‘rsatkichlarning “sakrab olishini” oldindan ko‘rish mumkin. Bu bizga nega qiziq. Markaziy Osiyo — seysmik hudud. Agar yaqin atrofda allaqachon kuzatuv tarixi bor termal yoki artezian quduqlar bo‘lsa, shunday metodika qo‘shimcha himoya qatlamiga aylanadi: seysmik stansiyalarni almashtirmaydi, lekin tog‘ jinslarining kimyoviy “pichirini” erta eshittiradi.